Eγκώμιον εις τους Τρεις Ιεράρχας

Ἑορτάζουμε κατ' αὐτάς τήν σεπτήν τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, θεοφόρων ἁγίων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας καί Οἰκουμενικῶν Διδασκάλων, μνήμην καί σύναξιν. Καί, ὄχι μόνον οἱ θεολογοῦντες καί οἱ παιδείας μετασχόντες ὀφείλουν θαυμασμόν πρός αὐτούς καί μελέτην τῶν συγγραμμάτων τους, ἀλλά καθείς φίλος τῆς ἀληθείας δέον ὅπως ἑορτάζει τήν 30η Ἰανουαρίου καί μετά πολλῆς τῆς εὐγνωμοσύνης ν' ἀναφέρει τά χρυσέα ὀνόματά τους.

Τῷ ὄντι, οἱ Τρεῖς Ἱεράρχαι, Μέγας Βασίλειος, Γρηγόριος ὁ Θεολόγος καί Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος ὑπῆρξαν ἀστέρες πολύφωτοι τοῦ νοητοῦ στερεώματος, μελίρρυτοι ποταμοί σοφίας, ἄνθη μυρίπνοα καί τερπνότατα, περιφανεῖς διδάσκαλοι, στῦλοι τῆς εὐσεβείας, οὐρανοβάμονες ἐπίγειοι Ἄγγελοι, μεγάλα προπύργια τῆς Ἐκκλησίας. Ἀληθῶς, ὁ ἱερός ὑμνογράφος δίδει πανευφροσύνως τό σύνθημα «σαλπίσωμεν ἐν σάλπιγγι ἀσμάτων», διά τό ὕψος τῆς προσωπικότητός των (βλ. Μηναῖον Ἰανουαρίου Λ').

Ὁ Μέγας Βασίλειος:

Λαμπρότατος τῆς Καισαρείας τῆς Καππαδοκίας ποιμήν, μιμητής τοῦ Ἀρχιποίμενος Χριστοῦ, τοῦ Καλοῦ Ποιμένος. Ἐπεδείξατο βίον ἁγνόν, καθαρόν, ἀνεπίληπτον, μέ καρδίαν στοργικήν καί ἐλεήμονα, μέ φρόνημα ἀγωνιστικόν, ἡρωϊκόν καί ἀτρόμητον ἐνώπιον πάσης κοσμικῆς ἐξουσίας. Κάτοχος λιπαρᾶς παιδείας θύραθεν τε καί χριστιανικῆς, κατέχων πλοῦτον γνώσεως, ἔχων καλλιέπειαν λόγου μετ' ἀποδεικτικῆς ἰσχύος καί δυνάμεως. Ἀπό τήν μίαν πλευράν ἤλεγξε τούς κακοδόξους καί δυσσεβεῖς Ἀρειανούς καί Εὐνομιανούς καί ὀρθοτόμησε τόν λόγον τῆς ἀληθείας, στερεώσας τά ἱερά δόγματα τῆς Ἐκκλησίας καί ἀπό τήν ἄλλην ἐμερίμνησε ὑπέρ τῶν πτωχῶν, τῶν ὀρφανῶν, τῶν χηρῶν, τῶν ἀστέγων, τῶν ξένων, τῶν ἀσθενῶν, τῶν πασχόντων συνανθρώπων του, ἀφ’ ἑνός μέν δαπανήσας τήν πατρικήν του περιουσίαν, ἀφ' ἑτέρου δέ ἱδρύσας σπουδαιότατον συγκρότημα φιλανθρωπίας καί ἀγάπης, τό ὁποῖον καί ἔλαβε ἀπό τόν λαόν τό ὄνομα «Βασιλειάς».

Δικαίως τόν ἀπεκάλεσαν «θεῖον μύστην», «φωστῆρα τῆς οἰκουμένης», «οὐρανοφάντορα». Ὁ Μέγας Φώτιος γράφει διά τήν προσωπικότητά του: «Ἄριστος μέν ἐν πᾶσι τοῖς αὐτοῦ λόγοις ὁ μέγας Βασίλειος˙ λέξει τε γάρ καθαρᾷ καί εὐσήμῳ καί κυρίᾳ καί ὅλως πολιτικῇ καί πανηγυρικῇ δεινός, εἴ τις ἄλλος, χρήσασθαι, νοημάτων τε τάξει καί καθαρότητι πρῶτος, ἀλλ' οὐδενός δεύτερος ἄδεται˙ πιθανότητος δέ καί γλυκύτητος καί γε λαμπρότητος ἐραστής, καί ρέων τῷ λόγῳ, καί ὥσπερ ἐξ αὐτοσχεδίου πηγάζων τό ρεῖθρον». Καί συνεχίζει: «Οὐδενός αὐτόν ἑτέρου δεήσεσθαι οἶμαι, οὔτε Πλάτωνος οὔτε Δημοσθένους» (PG 103, 420-21).

Ὁ καθηγητής τῆς ἐν Χάλκῃ Θεολογικῆς Σχολῆς καί ἱστορικός Φιλάρετος Βαφείδης (†1933) γράφει: «Ὁ Βασίλειος παρίσταται ἐν τῇ ἱστορίᾳ ὡς φαινόμενον σπάνιον καί ἀληθῶς βασιλικόν... εἶναι μέγας καί διά τά συγγράμματα αὐτοῦ, μαρτυροῦντα τήν βαθεῖαν αὐτοῦ κλασικήν παίδευσιν καί τήν σπανίαν γνῶσιν τῶν Γραφῶν καί τοῦ κόσμου» (Ἐκκλησιαστική Ἱστορία, τ.Α', ἐν Κωνσταντινουπόλει 1884, σελ. 350-351).

Ὁ καθηγητής τῆς Πατρολογίας Δημ. Μπαλᾶνος (†1959) τόν χαρακτηρίζει ὡς μίαν τῶν μεγαλυτέρων μορφῶν τῆς Ἐκκλησίας καί τονίζει ὅτι «ἐφημίσθη διά τήν φιλανθρωπίαν του, τήν εὐστάθειάν του ἐν τῇ πίστει, τήν σωφροσύνην του καί τήν σοφίαν του» (Πατρολογία, ἐν Ἀθήναις 1930, σελ. 294). Ὁ ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος Χρυσόστομος ( ὁ Παπαδόπουλος, †1938) καί ἀκαδημαϊκός ὑπογραμμίζει σέ ὁμιλία του: «Ἐν ταῖς ὁμιλίαις (τοῦ Μεγ. Βασιλείου) διαφαίνεται ἡ ὑπέροχος προσωπικότης, ἡ ἀριστοκρατική μεγαλοπρέπεια καί ὁ ἠθικός χαρακτήρ» (περ. «Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχαι», ἀριθμ. φύλλου 1478, Ἰαν.- Φεβρ. 1995).

Ὁ τῶν νεωτέρων χρόνος ἔγκριτος πατρολόγος, καθηγητής Στυλιανός Παπαδόπουλος (†2012), ἀναφέρει πολύ χαρακτηριστικῶς εἰς τήν Πατρολογίαν του: «Ὁ Μέγας Βασίλειος ἀνήκει στά ρηξικέλευθα πνεύματα τῆς ἱστορίας, πού κυριολεκτικά δημιουργοῦν τήν ἱστορία καί τήν ὁρίζουν» (Πατρολογία Β', Ἀθήνα 1990, σελ. 355).

Δέν εἶναι ἀνάξιον λόγου νά εἰπωθῆ ὅτι ἡ πραγματεία του «Πρός τούς νέους, ὅπως ἄν ἐξ ἑλληνικῶν ὠφελοῖντο λόγων» ἐντός πεντήκοντα ἐτῶν (1450-1500 μ.Χ.) εἶδε τό φῶς τῆς ἐκτυπώσεως εἴκοσι φοράς, καθ' ὅτι ἐθεωρήθη ὡς ἡ ἐγκυροτάτη μαρτυρία περί τῆς ἀξίας τῆς κλασικῆς παιδείας καί τῶν γραμμάτων.

Κατ' ἀκολουθίαν, θαυμασίως ὁ ἱερός ὑμνογράφος ἀναγράφει: «Ζῇ Βασίλειος καί θανών ἐν Κυρίῳ. Ζῇ καί παρ' ἡμῖν, ὡς λαλῶν ἐκ τῶν βίβλων» (Μηναῖον Ἰανουαρίου Α').

*

Γρηγόριος ὁ Θεολόγος:

Ἀπεκλήθη «θεολόγος»! Ὁποῖος τιμητικός τίτλος, τόν ὁποῖον τρεῖς μόνον κατέχουσι ἐν τῇ Ἐκκλησιαστικῇ Ἱστορίᾳ! Τόν εἶπαν «θεοφόρον διδάσκαλον», «μεγαλώνυμον», «θεολογίας πηγήν», «λαμπρόν ἀπό τοῦ βίου καί τῶν πραγμάτων, λαμπρόν ἀπό τοῦ λόγου καί τῶν δογμάτων», «μεγάλον ποιητήν» καί «μεγάλον ρήτορα».

Κατ' ἐξοχήν δέ ὁ ἱερός ὑμνογράφος χρησιμοποιεῖ ὡραιοτάτας φράσεις διά νά ἐγκωμιάσει τόν μεγάλον αὐτόν Πατέρα τῆς Ἐκκλησίας. Γράφει ὅτι ὑπῆρξε: «Ὁ τῶν δογμάτων ἀκριβής φύλαξ ἔννομος», «ὁ τῆς εὐσεβείας μεγαλόφωνος κῆρυξ καί εὔσημος θεολογίας θεολόγος» (Μηναῖον, Ἰανουάριος, ΚΕ'). Εἶναι δέ χαρακτηριστικόν ὅτι πολλοί προσήρχοντο καί ἐκ τῆς Δύσεως εἰς τήν Κωνσταντινούπολιν, ἵν' ἀκροασθῶσιν αὐτοῦ καί πολλοί λόγοι του ἐχρησίμευσαν ὡς πηγαῖον ὑλικόν τῆς ἐκκλησιαστικῆς ὑμνογραφίας.

Ταπεινός ἅγιος καί θεολόγος τῆς ἐμπειρίας, ἄφησε ὑπέροχα ἀποφθέγματα ἐξόχως διδακτικά, ὅπως: «Βούλει θεολόγος γενέσθαι ποτέ καί τῆς θεότητος ἄξιος; τάς ἐντολάς φύλασσε, διά τῶν προσταγμάτων ὅδευσον˙ πρᾶξις γάρ ἐπίβασις θεωρίας» (PG 36, 317). Εἰς τόν περίφημον «Περί φιλοπτωχίας» λόγον του τονίζει: «Ἕως ἐστί καιρός, Χριστόν ἐπισκεψώμεθα, Χριστόν θεραπεύσωμεν, Χριστόν θρέψωμεν, Χριστόν ἐνδύσωμεν, Χριστόν συναγάγωμεν, Χριστόν τιμήσωμεν» (PG 35, 909). Καί ἀκόμη, ἡ συγκλονιστική φράση του: «Μνημονευτέον Θεοῦ μᾶλλον ἤ ἀναπνευστέον» (PG 36, 16). Ὁ Γρηγόριος, γράφων ἐπιστολάς, αἱ ὁποῖαι εἶναι ἀπό τά ὡραιότερα μνημεῖα τῆς χριστιανικῆς γραμματείας - καί ἔγραψε περί τάς 246 - ἀποδεικνύεται ἀληθής πνευματικός πατήρ, μέ πλούσια αἰσθήματα ἀγάπης καί ἤθους. Ἰδού τί γράφει πρός τόν πρεσβύτερον Σακερδῶτα: «Προσαγορεύω σε, τήν νέαν ἡμῶν ἐλπίδα, τόν πολιόν ἐν νεότητι˙ καί πᾶν ὅ,τι σοι κάλλιστον βούλομαί τε καί εὔχομαι. Τῶν δέ καλῶν τό πρῶτον οὐκ ἀγνοεῖς˙ ὅπερ ἐστιν ἀεί Θεόν κτᾶσθαι καί γενέσθαι κτῆμα Θεοῦ διά τῆς πρός αὐτόν οἰκειώσεώς τε καί ἀναβάσεως» (PG 37, 349). Ἀλλά καί τό ποιητικόν του ἔργον εἶναι ἀπαύγασμα τῆς πλήρους Θεοῦ ψυχῆς του. Μοναδικοῦ κάλλους ποιητικοί στίχοι, ἔπη περί τά 396, δογματικά, ἠθικά, ἱστορικά, ἐπιγράμματα, ἐπιτάφια.

Εἶναι γεγονός, ὅτι ὁ Καππαδόκης οὗτος Πατήρ τῆς Ἐκκλησίας, μέ τούς πέντε θεολογικούς λόγους του εἰδικώτερον, οἱ ὁποῖοι τυγχάνουν ἐκ τῶν θαυμασίων δογματικῶν ἔργων τῆς Ἐκκλησίας καί ἐξεφωνήθησαν ὑπ' αὐτοῦ ἐν τῷ ναῷ τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας ἐν Κων/λει, ἀνεδείχθη «θεία λύρα» τοῦ πνεύματος, «Πατήρ Πατέρων καί Ποιμήν Ποιμένων καί δόξα Πιστῶν, Ἱερέων φωστήρ, οἰκουμένης τό κλέος». Κατέστη, ὁ θεῖος Γρηγόριος, συνελόντ' εἰπεῖν, μέτρον Ὀρθοδοξίας καί κανών πίστεως. Διά τοῦτο καί ὁ ἱστορικός Ρουφῖνος (4ος αἰ.) ἔγραφε: «Τό νά μή συμφωνῇ κανείς μέ τήν πίστιν τοῦ Γρηγορίου εἶναι φανερά ἀπόδειξις πλάνης εἰς τά ζητήματα τῆς πίστεως καί εὐσεβείας» (PG 36, 736).

*

Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος:

Ὁ χρυσοῦς τήν τε διάνοιαν καί τήν γλῶτταν Ἱεράρχης, ὁ διά τήν ὑπέροχον αὐτοῦ ρητορικήν δεινότητα καί εὐγλωττίαν «χρυσοῦν στόμα», «Χρυσολόγος», «Χρυσορρήμων» καί «Χρυσόστομος» δικαίως ἐπικληθείς, ὑπῆρξε οὐχί μόνον ἐκ τῶν ἀρίστων ἑρμηνευτῶν τῆς Ἁγίας Γραφῆς, Παλαιᾶς τε καί Καινῆς Διαθήκης, ἀλλά καί ἀρετῆς πρότυπον τοῖς πᾶσι. Προσέτι, ὑπῆρξε καί θερμός προστάτης τῶν ἀδικουμένων καί τῶν χηρῶν καί ὀρφανῶν ἀρωγός καί ἀντιλήπτωρ.

Τόν Ἱερόν Χρυσόστομον, εἴτε τόν ἴδωμεν ὡς θερμουργόν κήρυκα τοῦ θείου λόγου, πρύτανιν τῶν ἱεροκηρύκων καί συνάμα συγγραφέα πολυτιμοτάτων πραγματειῶν εἴτε ὡς ποιμένα τῶν λογικῶν προβάτων τῆς ποίμνης τοῦ Χριστοῦ εἴτε ἀκόμη ὡς τόν θαυμάσιον ἱερουργόν τῶν θείων Μυστηρίων, κατανοοῦμεν διατί ἔλαμψε μέ τό φῶς τοῦ Εὐαγγελίου ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων.

Ἀριστοτέχνης τοῦ χειρισμοῦ τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης, ἔχων φυσικήν εὐφράδειαν λόγου, ὡμιλοῦσε, πολλάκις καί δίς τῆς ἡμέρας, πρός τόν λαόν, παρακολουθοῦντα μετ' ἀδιαπτώτου προσοχῆς καί συγκινήσεως, ἐνίοτε δέ καί μέχρι δακρύων καί χειροκροτημάτων. Ὅταν ὡμιλοῦσε διά τήν ἀγάπην, γινόταν «δύο φορές Χρυσόστομος» καί ἐπυρπόλει τάς καρδίας τῶν ἀνθρώπων, ὥστε πολλοί προχωροῦσαν αὐθωρεί εἰς διακονίαν τῶν πενήτων. Τά συγγράμματά του εἶναι σελίδες ἀριστουργηματικαί λόγου καί πνευματικοῦ βάθους. Ἑρμηνευτής ἄριστος περικοπῶν καί χωρίων τῆς Ἁγίας Γραφῆς, μέ πολλήν τήν ἐμβάθυνσιν εἰς τόν μέγαν Ἀπόστολον τῶν Ἐθνῶν Παῦλον, ποιμαντορικαί συγγραφαί, ὅπως οἱ περίφημοι ἕξι λόγοι Περί Ἱερωσύνης, ἄλλα ἔργα δογματικά, παιδαγωγικά, ἠθικά, ἀπολογητικά ἀλλά καί ἐγκώμια εἰς μάρτυρας καί πλῆθος ἐπιστολῶν, ὅπως πρός τήν διακόνισσαν Ὀλυμπιάδα δέκα καί ἑπτά συμβουλευτικαί ἐπιστολαί.

Ὑπεράνω ὅλων ἵσταται ἡ ὑπ’ αὐτοῦ συγγραφή τῆς Θείας Λειτουργίας. Ἀπαράμιλλον κείμενον, ἀριστούργημα θείας μυσταγωγίας, προσφορά ὄντως λογικῆς καί ἀναιμάκτου λατρείας. Καί δέν ἦταν μόνον συγγραφή τῆς χρυσοστομικῆς πένας ἡ Θεία Λειτουργία του, ἀλλά πρωτίστως ἕνα συγκλονιστικόν βίωμα ὁλοκλήρου τοῦ εἶναι του. Ὅταν ἐτέλει τήν Θ. Λειτουργία, ἦτο ἐξαϋλωμένος ὑπεράνω γῆς, «ὅλος ἱερωμένος Θεῷ» καί ἔλεγε προσφυέστατα: «Ἐνταῦθα γάρ σοι τήν γῆν οὐρανόν ποιεῖ τουτί τό μυστήριον. Ἀναπέτασον γοῦν τοῦ οὐρανοῦ τάς πύλας, καί διάκυψον˙ μᾶλλον δέ οὐχί τοῦ οὐρανοῦ, ἀλλά τοῦ οὐρανοῦ τῶν οὐρανῶν, καί τότε ὄψει τό εἰρημένον. Τό γάρ πάντων ἐκεῖ τιμιώτερον, τοῦτο σοι ἐπί τῆς γῆς δείξω κείμενον. Ὥσπερ γάρ ἐν τοῖς βασιλείοις, τό πάντων σεμνότερον οὐχ οἱ τοῖχοι, οὐκ ὄροφος χρυσοῦς, ἀλλά τό βασιλικόν σῶμα τό καθήμενον ἐπί τοῦ θρόνου˙ οὕτω καί ἐν τοῖς οὐρανοῖς, τό τοῦ βασιλέως σῶμα. Ἀλλά τοῦτο σοι νῦν ἔξεστιν ἐπί γῆς ἰδεῖν. Οὐ γάρ ἀγγέλους οὐδέ ἀρχαγγέλους οὐδέ οὐρανούς οὐρανῶν, ἀλλ' αὐτόν τόν τούτων σοι δείκνυμι Δεσπότην. Εἶδες πῶς τό πάντων τιμιώτερον ὁρᾷς ἐπί γῆς; καί οὐχ ὁρᾷς μόνον, ἀλλά καί ἅπτῃ; καί οὐχ ἅπτῃ μόνον, ἀλλά καί ἐσθίεις, καί, λαβών, οἴκαδε ἀναχωρεῖς;» (PG 61, 205).

Διά τόν λόγον αὐτόν ἔγραφε, σχετικῶς μέ τήν ἱερωσύνην: «Ἡ γάρ ἱερωσύνη τελεῖται μέν ἐπί τῆς γῆς, τάξιν δέ ἐπουρανίων ἔχει ταγμάτων. Οὐ γάρ ἄνθρωπος, οὐκ ἄγγελος, οὐκ ἀρχάγγελος, οὐκ ἄλλη τις κτιστή δύναμις, ἀλλ' αὐτός ὁ Παράκλητος ταύτην διετάξατο τήν ἀκολουθίαν καί ἔτι μένοντας ἐν σαρκί τήν τῶν ἀγγέλων ἔπεισε φαντάζεσθαι διακονίαν. Διό χρή τόν ἱερωμένον, ὥσπερ ἐν αὐτοῖς ἑστῶτα τοῖς οὐρανοῖς μεταξύ τῶν δυνάμεων ἐκείνων, οὕτως εἶναι καθαρόν» (PG 48, 642).

Ὁ σύγχρονος μελετητής τῶν ἔργων τοῦ Ἱεροῦ Χρυσοστόμου, Μητροπολίτης Μύρων Χρυσόστομος, γράφει: «Δέν εἶναι τυχαῖος ἐκκλησιαστικός ἄνδρας ὁ Ἱερός Χρυσόστομος˙ ἐπηρέασε τήν ζωήν τῆς Ἐκκλησίας ὅσον ἐλάχιστοι... Οὔτε ἔπαψε, οὔτε θά πάψει νά προκαλεῖ τό ἐνδιαφέρον καί νά συγκινεῖ τούς χριστιανούς ἡ σεπτή μορφή καί τό ἔργο τοῦ Ἱεροῦ Χρυσοστόμου...». Λίαν ἀξιόλογοι τυγχάνουν ἐπίσης οἱ χαρακτηρισμοί διά τόν Ἱ. Χρυσόστομον, ὡς τούς ἀπαριθμεῖ ὁ ἐν λόγῳ Ἱεράρχης τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Παρουσιάζει τούς κάτωθι χαρακτηρισμούς:

α) «Διδάσκαλος τῆς Ἐκκλησίας» κατά τήν Στ' Οἰκουμενικήν Σύνοδον, β) «Μέγας τῆς Οἰκουμένης Διδάσκαλος» κατά τόν πάπα Ρώμης Ἰννοκέντιον, γ) «τό τῆς Ἐκκλησίας στόμα καί ὁ τῆς εὐσεβείας ἀνθρώπων ὀφθαλμός», κατά τόν ἱστορικόν Θεοδώρητον Κύρου, δ) «ὁ Νέος Ἰωάννης ὁ Βαπτιστής», ἐπίσης κατά τόν Θεοδώρητον Κύρου, ε) «ὁ τρισμακάριστος ἄνθρωπος», κατά τόν Ἱερόν Φώτιον, στ) «ὁ τῆς οἰκουμένης ἀπάσης διδάσκαλος καί φωστήρ», κατά τόν Γεώργιον Ἀλεξανδρείας, ζ) «ὁ ἀληθής τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος καί γνήσιος τῆς μετάνοιας κῆρυξ», κατά τόν Συμεών τόν Μεταφραστήν, η) «ὁ τῆς θείας εὐσπλαγχνίας μιμητής καί ἐγγυητής», κατά τόν Λέοντα τόν Σοφόν, θ) «ὁ Οἰκουμενικός διδάσκαλος», κατά τόν Θεοδόσιον τόν Μικρόν, ι) «ὁ τῶν τοῦ Θεοῦ ἀπορρήτων σοφός ὑποφήτης Ἰωάννης, ὁ τῆς ἐν Βυζαντίῳ Ἐκκλησίας καί πάσης ὀφθαλμός», κατά τόν Ἰσίδωρον Πηλουσιώτην καί ια) «ὁ Διδάσκαλος τῶν διδασκάλων», κατά τόν Νικόδημον τόν Ἁγιορείτην. Ὁ Ἱερός Χρυσόστομος ἀνήκει εἰς τούς μεγαλυτέρους ἄνδρας τῆς ἱστορίας» (βλ. Μητρ. Μύρων Χρυσοστόμου Καλαϊτζῆ, Ἱεροῦ Χρυσοστόμου Ἀπάνθισμα, ἔκδοσις Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μύρων, 2018, σελ. 9 καί 23-24).

Ἀληθῶς, οἱ Τρεῖς Ἱεράρχαι δέν ἦσαν συνήθεις ἄνθρωποι. Ἦσαν πανεπιστήμονες παιδείας καί ἀρετῆς. Καί τοῦτο ἔχει βαρύνουσαν σημασίαν δι' ὅλους μας.

Ἄς εὐφημήσωμεν, λοιπόν, «τούς τρεῖς μεγίστους φωστῆρας τῆς τρισηλίου Θεότητος».

Του Σεβ. Μητροπολίτου Μάνης κ. Χρυσοστόμου Γ'

Πηγή: romfea.gr